Czym jest czternasta emerytura i kto ją otrzymuje
Geneza i cel wprowadzenia czternastej emerytury
Czternasta emerytura, potocznie nazywana „czternastką”, to dodatkowe świadczenie pieniężne wypłacane raz w roku, obok regularnej emerytury lub renty. Jej głównym celem jest wsparcie finansowe najstarszych i często najbardziej potrzebujących członków społeczeństwa – szczególnie tych, których comiesięczne dochody są niewielkie.
Wprowadzenie czternastej emerytury miało charakter społeczno-polityczny, a pierwotnie świadczenie to było jednorazowe, wypłacane w 2021 roku. Jednak ze względu na pozytywny odbiór społeczny oraz realną pomoc, jaką czternastka zapewniła osobom starszym, rząd zdecydował o przekształceniu jej w rozwiązanie systemowe, czyli wypłacane cyklicznie, raz do roku.
Czternasta emerytura ma być nie tylko wsparciem finansowym, ale także rekompensatą dla seniorów w okresie zwiększonych wydatków (np. inflacja, sezon grzewczy, ceny leków). Pełni więc funkcję społecznego bufora ekonomicznego, który pozwala na zachowanie stabilności i godności życia osób starszych.
Kto może otrzymać czternastkę – uprawnione grupy
Prawo do czternastej emerytury mają osoby, które na dzień kwalifikujący (określany corocznie przez rząd) pobierają jedno z niżej wymienionych świadczeń:
- emerytura z ZUS – powszechna lub wcześniejsza,
- renta z tytułu niezdolności do pracy,
- renta socjalna,
- renta rodzinna (w tym wdowia, sieroca),
- świadczenia i zasiłki przedemerytalne,
- emerytury i renty rolnicze (KRUS),
- świadczenia mundurowe (policyjne, wojskowe, strażackie).
Oznacza to, że większość osób pobierających jakiekolwiek regularne świadczenia z systemu ubezpieczeń społecznych może liczyć na dodatkowe pieniądze w formie czternastki.
Kryterium dochodowe i zasada „złotówka za złotówkę”
W przeciwieństwie do trzynastej emerytury, która wypłacana jest wszystkim emerytom w tej samej wysokości, czternastka jest świadczeniem uzależnionym od dochodu. Obowiązuje w jej przypadku zasada „złotówka za złotówkę”, czyli mechanizm, który zmniejsza kwotę czternastki w zależności od wysokości podstawowego świadczenia.
Pełną kwotę czternastej emerytury otrzymują osoby, których miesięczna emerytura lub renta nie przekracza określonego limitu brutto – w latach poprzednich było to 2900 zł brutto, jednak limit ten może ulec zmianie w 2025 roku i będzie ogłoszony w rozporządzeniu.
Dla osób, które przekraczają ten próg, czternastka jest stopniowo pomniejszana. Oznacza to, że za każdą złotówkę powyżej limitu świadczenie jest zmniejszane o złotówkę. Minimalna wypłacana kwota nie może być jednak niższa niż 50 zł brutto – jeśli wyliczona kwota jest niższa, czternastka nie przysługuje.
Przykład działania zasady „złotówka za złotówkę”
Jeśli w 2025 roku limit zostanie ustalony na poziomie 2900 zł brutto, a emerytura wynosi:
- 2800 zł brutto – przysługuje pełna czternastka (np. 1780 zł brutto),
- 2950 zł brutto – czternastka zostanie pomniejszona o 50 zł, czyli wyniesie 1730 zł brutto,
- 3100 zł brutto – pomniejszenie o 200 zł, wypłata wyniesie 1580 zł brutto,
- 3200 zł brutto – czternastka wyniesie 1480 zł brutto itd.
Dzięki temu rozwiązaniu wsparcie trafia głównie do osób o najniższych dochodach, a osoby lepiej sytuowane otrzymują odpowiednio pomniejszone świadczenie.
Czy czternastka jest opodatkowana i oskładkowana?
Czternasta emerytura jest świadczeniem opodatkowanym i podlegającym składkom zdrowotnym, co oznacza, że kwota brutto różni się od kwoty, którą emeryt faktycznie otrzymuje na konto. Od czternastki pobierany jest:
- podatek dochodowy (17%) – o ile emeryt przekroczy roczną kwotę wolną od podatku,
- składka zdrowotna (9%) – obowiązkowo, niezależnie od dochodu.
W praktyce oznacza to, że przykładowa czternastka w wysokości 1780 zł brutto może zostać pomniejszona o ok. 270–300 zł, w zależności od indywidualnej sytuacji podatnika.
Warto również pamiętać, że czternastka wlicza się do dochodu rocznego, co może mieć wpływ na:
- przekroczenie progu podatkowego (np. wejście w II próg),
- utracenie prawa do niektórych dodatków socjalnych lub zasiłków zależnych od dochodu,
- rozliczenie wspólne z małżonkiem lub korzystanie z ulg podatkowych.
Mimo tych pomniejszeń, czternasta emerytura nadal stanowi realne i znaczące wsparcie – dla wielu seniorów to jednorazowy zastrzyk gotówki, który pozwala na pokrycie kosztów ogrzewania, zakupu leków czy niezbędnych napraw.
W kolejnej części przyjrzymy się temu, jak dokładnie wyliczana jest czternasta emerytura, ile może wynosić w 2025 roku oraz jakie kwoty trafią na konta emerytów i rencistów w zależności od ich dochodów podstawowych.
Ile wynosi czternasta emerytura i jak obliczana jest kwota świadczenia
Wysokość pełnej czternastej emerytury w 2025 roku
Wysokość czternastej emerytury co roku uzależniona jest od kwoty najniższej emerytury brutto obowiązującej w danym roku. W 2025 roku, zgodnie z aktualnymi prognozami i zapowiedziami rządowymi, najniższa emerytura ma wynosić około 1780 zł brutto. To oznacza, że pełna kwota czternastki – dla osób, których emerytura nie przekracza progu dochodowego – również wyniesie 1780 zł brutto.
Na konto seniora trafi jednak kwota netto, czyli po potrąceniu składki zdrowotnej i podatku dochodowego. Przy założeniu, że dana osoba nie przekracza rocznego limitu dochodu wolnego od podatku, można szacować, że netto będzie to około 1500–1550 zł.
Ostateczna wartość zostanie podana w rozporządzeniu rządu, zwykle na kilka miesięcy przed planowanym terminem wypłat.
Zasady obliczania pomniejszonej czternastki – mechanizm „złotówka za złotówkę”
Jeśli świadczenie podstawowe (emerytura lub renta) przekracza określony limit dochodowy brutto (np. 2900 zł brutto – tak jak w poprzednim roku), wysokość czternastej emerytury będzie obniżana o kwotę przekroczenia.
Ten system zwany jest zasadą „złotówka za złotówkę” – oznacza, że każdy złoty powyżej limitu powoduje o jeden złoty mniejsze świadczenie dodatkowe.
Przykłady obliczeń czternastki w 2025 roku (zakładamy limit 2900 zł brutto):
- Emerytura: 2850 zł brutto → pełna czternastka: 1780 zł brutto
- Emerytura: 2950 zł brutto → czternastka pomniejszona o 50 zł: 1730 zł brutto
- Emerytura: 3100 zł brutto → czternastka pomniejszona o 200 zł: 1580 zł brutto
- Emerytura: 3300 zł brutto → czternastka pomniejszona o 400 zł: 1380 zł brutto
Jeśli po odjęciu przekroczenia kwota czternastki spadnie poniżej 50 zł brutto, świadczenie nie zostanie wypłacone.
Ten mechanizm ma na celu ukierunkowanie wsparcia na osoby o najniższych dochodach, bez całkowitego wykluczania emerytów otrzymujących świadczenia nieco wyższe niż przeciętne.
Symulacje: ile dostaje osoba z różnymi poziomami emerytury
Aby zobrazować, jak działa system, oto orientacyjne wyliczenia wysokości czternastki netto w zależności od podstawowego świadczenia:
- Emerytura 2100 zł brutto → pełna czternastka (1780 zł brutto) → ok. 1530 zł netto
- Emerytura 3200 zł brutto → czternastka obniżona o 300 zł → ok. 1230 zł netto
- Emerytura 4500 zł brutto → czternastka obniżona o 1600 zł → nie przysługuje
Warto pamiętać, że wysokość kwoty netto czternastki zależy również od indywidualnej sytuacji podatkowej, takich jak ulgi, wspólne rozliczenie z małżonkiem, inne źródła dochodu czy ewentualne potrącenia komornicze.
Czy wysokość czternastej emerytury różni się dla emerytów ZUS, KRUS i służb mundurowych?
Czternastka wypłacana jest niezależnie od źródła świadczenia podstawowego, co oznacza, że zasady jej przyznawania są jednolite zarówno dla emerytów ZUS, jak i KRUS czy służb mundurowych (np. policja, wojsko, straż pożarna).
Jedyna różnica może dotyczyć terminu wypłaty, ponieważ czternastki są wypłacane przez różne instytucje (ZUS, KRUS, MSWiA), które mogą stosować inne harmonogramy przekazania środków. Jednak wysokość czternastej emerytury – czy będzie pełna, czy pomniejszona – zależy wyłącznie od wysokości podstawowego świadczenia, a nie od źródła, z którego jest ono wypłacane.
Każda instytucja bazuje na tych samych zasadach prawnych, dlatego rolnik z KRUS, którego świadczenie wynosi np. 1800 zł brutto, otrzyma pełną czternastkę tak samo jak emeryt ZUS z podobną emeryturą.
W ostatniej części przyjrzymy się, kiedy i w jaki sposób czternasta emerytura będzie wypłacana w 2025 roku, czy trzeba składać wniosek, kto ją wypłaca oraz co z osobami, które np. przechodzą na emeryturę w ciągu roku.
Kiedy wypłata czternastej emerytury i co trzeba zrobić, by ją otrzymać
Przewidywany termin wypłat czternastki w 2025 roku
Choć dokładny termin wypłaty czternastej emerytury w 2025 roku zostanie ogłoszony w rozporządzeniu Rady Ministrów, wszystko wskazuje na to, że – podobnie jak w latach poprzednich – świadczenia będą wypłacane w drugiej połowie roku, prawdopodobnie w sierpniu lub wrześniu.
W poprzednich latach rząd dążył do tego, by czternastka trafiła do seniorów jeszcze przed rozpoczęciem sezonu grzewczego, by pomóc im w pokryciu rosnących kosztów utrzymania – głównie ogrzewania, energii i leków. Taki kierunek wypłat jest możliwy także w 2025 roku.
Warto śledzić komunikaty ZUS, KRUS oraz oficjalny Dziennik Ustaw, gdzie publikowane są decyzje dotyczące terminów wypłat i ostatecznej wysokości świadczeń.
Czy trzeba składać wniosek, by otrzymać czternastą emeryturę?
Nie. Czternasta emerytura wypłacana jest automatycznie – z urzędu. Oznacza to, że osoby uprawnione do emerytury lub renty nie muszą wypełniać żadnych dodatkowych formularzy, zgłaszać się do ZUS ani KRUS, ani tym bardziej składać pisemnych wniosków.
Wypłata czternastki odbywa się na podstawie danych, które już znajdują się w systemach ZUS, KRUS, MSWiA i innych instytucji odpowiedzialnych za wypłacanie świadczeń. Wystarczy, że dana osoba:
- posiada prawo do emerytury, renty lub świadczenia przedemerytalnego na dzień ustalony w rozporządzeniu (np. 31 lipca),
- spełnia kryterium dochodowe (jeśli obowiązuje).
Otrzymanie czternastki jest więc procesem zautomatyzowanym i nie wymaga zaangażowania ze strony świadczeniobiorcy.
Czternastka a inne dodatki – czy można ją łączyć z trzynastką i innymi świadczeniami?
Tak. Czternasta emerytura nie wpływa na prawo do trzynastej emerytury, która wypłacana jest w pierwszej połowie roku (najczęściej w kwietniu) i przysługuje każdemu emerytowi w stałej wysokości (równej minimalnej emeryturze).
Oznacza to, że w 2025 roku seniorzy mogą otrzymać:
- 12 regularnych świadczeń emerytalnych,
- 13. emeryturę (trzynastkę) – ok. 1780 zł brutto,
- 14. emeryturę (czternastkę) – również ok. 1780 zł brutto (lub mniej, zależnie od dochodu).
Dodatkowo czternastka nie wyklucza otrzymywania dodatków, takich jak:
- dodatek pielęgnacyjny,
- dodatek kombatancki,
- świadczenie uzupełniające 500+ dla osób niesamodzielnych.
Należy jednak pamiętać, że czternastka jest doliczana do dochodu rocznego, co może mieć znaczenie przy ustalaniu prawa do niektórych świadczeń socjalnych i ulg (np. zasiłek rodzinny, dofinansowania do leków, dodatki mieszkaniowe).
Czy można stracić prawo do czternastej emerytury?
Choć czternastka przysługuje bardzo szerokiej grupie osób, istnieją pewne sytuacje, w których świadczenie nie zostanie wypłacone. Do najczęstszych należą:
- brak prawa do świadczenia podstawowego w dniu nabycia prawa do czternastki – np. ktoś nabył prawo do emerytury dopiero po dacie granicznej określonej w rozporządzeniu,
- śmierć emeryta przed terminem wypłaty – czternastka nie przechodzi na spadkobierców,
- zbyt wysoka emerytura – powyżej limitu, po odjęciu „złotówka za złotówkę” czternastka wynosi mniej niż 50 zł brutto i nie zostaje przyznana,
- zawieszone prawo do emerytury lub renty, np. z powodu osiągnięcia zbyt wysokiego dochodu z pracy zarobkowej.
Wszystkie decyzje dotyczące przyznania lub nieprzyznania czternastki można zaskarżyć do ZUS lub KRUS, składając odpowiednie odwołanie – choć przypadki błędów są bardzo rzadkie.
Gdzie szukać oficjalnych informacji o czternastej emeryturze?
Osoby zainteresowane najnowszymi informacjami dotyczącymi czternastej emerytury powinny regularnie sprawdzać:
- oficjalną stronę Zakładu Ubezpieczeń Społecznych (zus.pl),
- stronę Kasy Rolniczego Ubezpieczenia Społecznego (krus.gov.pl),
- komunikaty rządowe w Dzienniku Ustaw i Monitorze Polskim,
- media społecznościowe instytucji – ZUS prowadzi aktywny profil informacyjny,
- lokalne oddziały ZUS i KRUS, gdzie można uzyskać informacje telefonicznie lub osobiście.
Warto być na bieżąco, ponieważ zmiany limitów, dat wypłat lub zasad mogą być ogłaszane z wyprzedzeniem kilku tygodni. Posiadanie aktualnej wiedzy pozwala lepiej zaplanować budżet domowy i uniknąć nieporozumień związanych z terminem czy wysokością świadczenia.
Dla wielu seniorów czternasta emerytura jest nie tylko ważnym wsparciem finansowym, ale też potwierdzeniem troski państwa o osoby starsze i schorowane, które przez lata pracowały na rzecz społeczeństwa. W 2025 roku ponownie stanie się istotnym elementem domowego budżetu emerytów i rencistów w całej Polsce.
