W dzisiejszym rolnictwie coraz częściej zwraca się uwagę na optymalne gospodarowanie odpadami przemysłowymi, które mogą stać się cennym surowcem dla hodowli zwierząt. Jednym z takich produktów ubocznych przemysłu cukrowniczego są wysłodki buraczane mokre. Znane i cenione przez rolników już od wielu lat, stanowią doskonałe źródło energii dla bydła mlecznego, opasów, owiec czy trzody chlewnej. Dzięki wysokiej zawartości łatwo przyswajalnych węglowodanów oraz korzystnemu składowi chemicznemu, wysłodki buraczane są idealnym komponentem pasz objętościowych.
W niniejszym artykule przyjrzymy się bliżej wysłodkom buraczanym mokrym, ich składowi, wartościom odżywczym, sposobom przechowywania oraz zastosowaniu w żywieniu zwierząt gospodarskich.
1. Czym są wysłodki buraczane mokre?
Wysłodki buraczane mokre to produkt uboczny powstający podczas produkcji cukru z buraków cukrowych. W trakcie ekstrakcji cukru z buraków, miazga buraczana jest odciskana w celu oddzielenia soku cukrowego, a pozostały materiał roślinny tworzy wysłodki.
1.1. Rodzaje wysłodków buraczanych
- Wysłodki mokre – bezpośredni produkt po ekstrakcji cukru, zawierający około 75-80% wody.
- Wysłodki prasowane – lekko odsączone wysłodki, o zawartości wilgoci na poziomie około 60-70%.
- Wysłodki suszone – odparowane do zawartości wilgoci wynoszącej około 10%, sprzedawane często w formie granulatu.
- Wysłodki melasowane – wysłodki wzbogacone melasą, co podnosi ich wartość energetyczną.
W tym artykule skupimy się na wysłodkach buraczanych mokrych, które są najczęściej stosowane bezpośrednio po odbiorze z cukrowni lub po odpowiednim zakonserwowaniu.
2. Skład chemiczny i wartość odżywcza wysłodków buraczanych mokrych
Wysłodki buraczane mokre to cenna pasza objętościowa o wysokiej zawartości włókna surowego i energii. Ich skład może się nieznacznie różnić w zależności od jakości buraków oraz technologii produkcji, jednak podstawowe wartości odżywcze utrzymują się w określonych granicach.
2.1. Przeciętny skład chemiczny wysłodków buraczanych mokrych:
- Sucha masa: 20-25%
- Białko surowe: 8-11% s.m. (suchej masy)
- Włókno surowe: 18-22% s.m.
- Tłuszcz surowy: 0,5-1% s.m.
- Popiół surowy: 6-8% s.m.
- Cukry rozpuszczalne: 10-15% s.m.
- Skrobia: praktycznie nie występuje
- Wapń: 0,6-0,8% s.m.
- Fosfor: 0,1-0,2% s.m.
2.2. Wartość energetyczna
- NEL (energia netto laktacji): 6,5-7 MJ/kg s.m.
- NEM (energia netto dla opasu): 6-6,5 MJ/kg s.m.
2.3. Zawartość witamin i minerałów
Wysłodki buraczane są ubogie w fosfor i sód, ale zawierają spore ilości wapnia. W związku z tym przy komponowaniu dawek żywieniowych należy zadbać o odpowiednią równowagę minerałów, zwłaszcza stosunek wapnia do fosforu.
3. Zastosowanie wysłodków buraczanych mokrych w żywieniu zwierząt
Wysłodki buraczane mokre są wartościową paszą objętościową, szczególnie cenioną w żywieniu bydła mlecznego i opasowego, a także trzody chlewnej i owiec. Ze względu na wysoką zawartość łatwo przyswajalnych węglowodanów i włókna, wpływają pozytywnie na zdrowie przewodu pokarmowego zwierząt i przyrosty masy ciała.
3.1. Bydło mleczne
- Wysłodki są źródłem łatwo fermentujących węglowodanów, które poprawiają wydajność mleczną.
- Dodatkowo korzystnie wpływają na strukturę treści żwacza, zwiększając ilość masy włóknistej.
- Zalecana dawka dla krów mlecznych: 5-12 kg mokrych wysłodków dziennie.
3.2. Bydło opasowe
- Wysłodki dostarczają energii potrzebnej do przyrostu masy ciała, jednocześnie nie powodując zakwaszenia żwacza.
- Mogą stanowić nawet 40% udziału suchej masy dawki pokarmowej.
- Zalecana dawka: 8-15 kg mokrych wysłodków dziennie.
3.3. Trzoda chlewna
- Wysłodki mogą być stosowane jako dodatek paszowy dla loch oraz tuczników.
- Ze względu na wysoką zawartość błonnika poprawiają perystaltykę jelit i zmniejszają ryzyko zaparć.
- Zalecana dawka: 1-3 kg mokrych wysłodków dziennie.
3.4. Owce i kozy
- U owiec i kóz wysłodki wspomagają procesy trawienne i dostarczają energii w okresach większego zapotrzebowania (ciąża, laktacja).
- Zalecana dawka: 0,5-1,5 kg mokrych wysłodków dziennie.
4. Przechowywanie i konserwacja wysłodków buraczanych mokrych
4.1. Sposoby przechowywania
Wysłodki buraczane mokre są produktem łatwo psującym się z powodu wysokiej zawartości wody. Aby przedłużyć ich trwałość i zapobiec procesom gnilnym, stosuje się kilka metod konserwacji:
- Zakiszanie – najczęściej stosowana metoda. Wysłodki zakisza się w silosach lub rękawach foliowych. Po prawidłowym zakiszeniu mogą być przechowywane przez kilka miesięcy.
- Prasowanie i odciek – poprzez odciskanie nadmiaru wody zmniejsza się ryzyko psucia.
- Dodatek konserwantów – stosowanie zakwaszaczy lub środków bakteriostatycznych spowalnia procesy fermentacyjne.
4.2. Wskazówki dotyczące zakiszania
- Wilgotność wysłodków powinna być zredukowana do około 65-70% dla optymalnego procesu zakiszania.
- Dodanie śruty zbożowej lub melasy wspomaga fermentację mlekową i poprawia jakość kiszonki.
- Po wypełnieniu silosu należy szczelnie zamknąć pryzmę folią kiszonkarską.
5. Zalety stosowania wysłodków buraczanych mokrych
- Źródło łatwo przyswajalnych węglowodanów – wysłodki zawierają pektyny i cukry rozpuszczalne, które dostarczają zwierzętom energii.
- Wysoka zawartość włókna surowego – poprawia funkcjonowanie przewodu pokarmowego.
- Neutralny wpływ na pH żwacza – nie powodują zakwaszenia, co jest istotne szczególnie w żywieniu bydła mlecznego.
- Niski koszt paszy – jako produkt uboczny przemysłu cukrowniczego, wysłodki są tańsze od innych pasz objętościowych.
- Możliwość długotrwałego przechowywania po zakiszeniu – pozwala na korzystanie z wysłodków poza sezonem cukrowniczym.
6. Wady i ograniczenia stosowania wysłodków buraczanych mokrych
- Krótka trwałość świeżych wysłodków – bez zakiszania lub dodatku konserwantów szybko się psują.
- Wysoka zawartość wody – wpływa na obniżenie koncentracji składników pokarmowych na jednostkę masy.
- Brak skrobi – choć wysłodki dostarczają energii z pektyn i cukrów, nie zawierają skrobi potrzebnej zwłaszcza w diecie trzody chlewnej.
- Niskie stężenie niektórych minerałów (fosfor, sód) – konieczne jest ich uzupełnianie w dawkach pokarmowych.
- Problemy logistyczne przy transporcie – wysłodki mokre są ciężkie i zajmują dużo miejsca, co może zwiększać koszty dostawy.
7. Porównanie wysłodków mokrych z innymi paszami objętościowymi
| Rodzaj paszy | Sucha masa (%) | Białko surowe (% s.m.) | NEL (MJ/kg s.m.) | Uwagi |
|---|---|---|---|---|
| Wysłodki buraczane mokre | 20-25 | 8-11 | 6,5-7 | Wysoka zawartość włókna |
| Kiszonka z kukurydzy | 30-35 | 7-9 | 6,0-6,5 | Wyższa zawartość skrobi |
| Kiszonka z traw | 30-40 | 12-15 | 5,5-6 | Wysokie białko, ale niższa energia |
| Siano | 85-90 | 10-14 | 5,0-5,5 | Długotrwałe przechowywanie |
| Wysłodki buraczane suszone | 90-92 | 9-12 | 10-11 | Łatwiejsze przechowywanie, wyższy koszt |
8. Praktyczne porady dla rolników
- Zakup wysłodków najlepiej planować podczas sezonu cukrowniczego (jesień-zima), gdy są najłatwiej dostępne i najtańsze.
- Zakiszaj wysłodki w silosach lub rękawach foliowych, aby zapewnić ich długotrwałe przechowywanie.
- Stosuj wysłodki jako paszę uzupełniającą, a nie podstawową – najlepiej komponować je z sianem, kiszonką z kukurydzy czy paszami treściwymi.
- Zadbaj o równowagę minerałów w diecie zwierząt, zwłaszcza przy żywieniu bydła mlecznego.
- Nie przekarmiaj zwierząt wysłodkami – nadmiar może powodować zaburzenia trawienia.
Podsumowanie
Wysłodki buraczane mokre to wartościowa pasza objętościowa, która przy odpowiednim zastosowaniu może znacząco obniżyć koszty żywienia zwierząt gospodarskich. Dzięki wysokiej zawartości energii, włókna surowego i łatwo przyswajalnych cukrów, wysłodki wpływają pozytywnie na wydajność mleczną, przyrosty masy ciała oraz zdrowie przewodu pokarmowego zwierząt.
Mimo konieczności właściwego przechowywania i pewnych ograniczeń (np. niska zawartość fosforu), wysłodki buraczane mokre pozostają jedną z najbardziej opłacalnych pasz objętościowych dostępnych na rynku. Odpowiednio wkomponowane w dawki pokarmowe, mogą stanowić ważny element zrównoważonej gospodarki rolnej, pozwalając jednocześnie na wykorzystanie produktów ubocznych przemysłu cukrowniczego w sposób ekologiczny i efektywny.
