Wybory na sołtysa – co ile lat odbywają się i jak wygląda procedura?

Sołtys to osoba pełniąca funkcję przedstawiciela wsi lub sołectwa – jednostki pomocniczej gminy. Choć może się wydawać, że to jedynie symboliczna rola, w rzeczywistości sołtys odgrywa kluczową rolę w lokalnym życiu społecznym i samorządowym. To łącznik pomiędzy mieszkańcami a władzą gminną – pośrednik, inicjator działań, organizator lokalnych wydarzeń, a czasem nawet rozjemca w sąsiedzkich sporach.

Główne zadania sołtysa

Wśród najważniejszych zadań sołtysa znajdują się:

• Reprezentowanie mieszkańców sołectwa wobec organów gminy.
• Zwoływanie zebrań wiejskich i informowanie mieszkańców o ważnych decyzjach.
• Zbieranie podatków lokalnych, o ile taką funkcję przewiduje gmina.
• Dbanie o rozwój sołectwa – inicjowanie projektów i działań społecznych.
• Współpraca z radą sołecką, jeśli taka została powołana.

Sołtys często bywa pierwszą osobą, do której mieszkańcy kierują swoje problemy i potrzeby. Jest też często pomysłodawcą lokalnych inwestycji, wydarzeń kulturalnych czy akcji społecznych.

Tabela – najważniejsze informacje o wyborach na sołtysa

Kwestia	Informacja
Czas trwania kadencji	5 lat
Forma wyboru	Głosowanie bezpośrednie przez mieszkańców sołectwa
Kto może kandydować?	Pełnoletni mieszkaniec sołectwa, niekarany
Kiedy odbywają się wybory?	Najczęściej w pierwszym półroczu po wyborach samorządowych
Czy sołtys otrzymuje wynagrodzenie?	Tak, w formie diety lub ryczałtu ustalanego przez gminę
Czy możliwe są wybory uzupełniające?	Tak, np. w przypadku rezygnacji lub śmierci sołtysa

Wybory na sołtysa – co ile lat się odbywają?

Częstotliwość wyborów

W Polsce wybory na sołtysa odbywają się co 5 lat, zazwyczaj po wyborach samorządowych, podczas których wybierani są radni gminni, burmistrzowie oraz prezydenci miast.

• Kadencja sołtysa trwa 5 lat, chyba że wcześniej złoży on rezygnację, zostanie odwołany przez mieszkańców lub nastąpią inne okoliczności zmuszające do przeprowadzenia wyborów uzupełniających.
• Czasami gminy organizują wybory na sołtysa niedługo po wyborach samorządowych, ale nie jest to reguła – dokładne terminy ustala rada gminy w formie uchwały.
• Zgodnie z przepisami, kadencja organów jednostek pomocniczych gminy (czyli m.in. sołtysów) może pokrywać się z kadencją rady gminy, ale nie musi – zależy to od statutu danej gminy.

Oficjalnie nie ma jednej ustawowej długości kadencji sołtysa (np. 4 czy 5 lat), ponieważ:

• Ustawa o samorządzie gminnym nie reguluje bezpośrednio długości kadencji sołtysa.
• Zamiast tego, każda rada gminy ustala to samodzielnie w statucie sołectwa.

Co to oznacza w praktyce?

• W większości gmin w Polsce kadencja sołtysa pokrywa się z kadencją rady gminy, a ta od 2018 roku trwa 5 lat (wcześniej – 4 lata).
• Więc jeśli dana gmina uchwaliła, że kadencja sołtysa jest równa kadencji rady gminy, to aktualnie będzie to 5 lat.
• Ale! Jeśli statut gminy nie został zaktualizowany po 2018 roku, może się tam nadal znajdować zapis o 4-letniej kadencji – i wtedy wybory odbywają się co 4 lata.

Kiedy odbywają się wybory?

Wybory sołtysa mają miejsce:

• Zwykle w pierwszym półroczu po wyborach samorządowych.
• W terminach ustalonych indywidualnie przez każdą gminę – ogłoszenia pojawiają się w BIP (Biuletynie Informacji Publicznej) oraz na tablicach ogłoszeń w sołectwach.
• W formie bezpośredniego głosowania przez mieszkańców sołectwa.

Warto więc śledzić komunikaty swojej gminy – tam znajdziesz dokładną datę zebrania wiejskiego lub spotkania wyborczego.

Jak wygląda procedura wyborów na sołtysa?

Kto może kandydować?

Aby móc ubiegać się o urząd sołtysa, kandydat musi:

• Mieć ukończone 18 lat.
• Być mieszkańcem danego sołectwa (zameldowanym lub stale zamieszkującym).
• Nie być pozbawionym praw publicznych.
• Nie być karanym za przestępstwa umyślne.

W wielu przypadkach kandydatów zgłaszają mieszkańcy w czasie zebrania wyborczego, ale w niektórych gminach obowiązują formularze zgłoszeniowe i minimalna liczba podpisów poparcia.

Przebieg wyborów krok po kroku

1. Ogłoszenie terminu wyborów

• Gmina informuje mieszkańców o terminie zebrania wyborczego.
• Informacje zawierają miejsce, godzinę oraz zasady wyboru.

2. Zebranie wiejskie

• Odbywa się w świetlicy wiejskiej, szkole lub innym miejscu spotkań.
• Przewodniczy mu zazwyczaj przedstawiciel gminy lub dotychczasowy sołtys.

3. Zgłaszanie kandydatów

• Mieszkańcy zgłaszają kandydatury z sali lub wcześniej.
• Kandydaci mogą wygłosić krótkie przemówienie.

4. Głosowanie

• Odbywa się zazwyczaj w sposób tajny.
• Mieszkańcy otrzymują karty do głosowania i oddają głos na jednego z kandydatów.

5. Liczenie głosów

• Komisja skrutacyjna liczy głosy i ogłasza wyniki.

6. Ogłoszenie wyników

• Wybrany sołtys obejmuje urząd zazwyczaj od razu lub po zatwierdzeniu przez radę gminy.

Kiedy możliwe są wybory uzupełniające?

Powody wcześniejszych wyborów

Choć standardowa kadencja trwa 5 lat, mogą wystąpić sytuacje, w których konieczne będą wybory uzupełniające:

• Rezygnacja z urzędu przez dotychczasowego sołtysa.
• Śmierć sołtysa.
• Odwołanie sołtysa przez mieszkańców (np. w drodze referendum sołeckiego).
• Utrata prawa do pełnienia funkcji, np. przez wyprowadzkę z sołectwa lub prawomocny wyrok sądu.

W takich sytuacjach rada gminy ogłasza nowe wybory – tzw. wybory uzupełniające, które odbywają się w podobnym trybie, co wybory zasadnicze.

Uprawnienia i możliwości działania sołtysa

Co może zrobić sołtys?

Sołtys nie jest urzędnikiem gminy, ale ma realny wpływ na to, co dzieje się we wsi. Może:

• Zgłaszać potrzeby mieszkańców do wójta lub burmistrza.
• Wspierać lokalne inicjatywy: place zabaw, remonty dróg, wydarzenia integracyjne.
• Zarządzać funduszem sołeckim, jeśli taki istnieje – środki finansowe na potrzeby wsi.
• Współpracować z radą sołecką, jeśli została powołana przez zebranie wiejskie.

Czy sołtys otrzymuje wynagrodzenie?

Zazwyczaj sołtys otrzymuje dietę lub ryczałt miesięczny, którego wysokość ustala rada gminy. Wysokość tej kwoty może się różnić w zależności od regionu i zasobów gminy. To symboliczna zapłata za pełnioną funkcję – większość sołtysów wykonuje swoje zadania z pasji i poczucia odpowiedzialności za wspólnotę.

Dlaczego warto interesować się wyborami sołeckimi?

Siła demokracji lokalnej

Wybory sołtysa to doskonały przykład demokracji bezpośredniej – mieszkańcy mają realny wpływ na to, kto będzie reprezentował ich interesy. To nie jest „tylko” formalność – to moment, w którym wspólnota może zdecydować, kto najlepiej zadba o jej sprawy.

Wpływ na rozwój sołectwa

Dobrze wybrany sołtys może stać się motorem napędowym lokalnego rozwoju. Zmobilizuje mieszkańców do działania, skutecznie zawalczy o fundusze z gminy, zorganizuje wydarzenia i zadba o estetykę wsi.

FAQ – wybory na sołtysa co ile lat